Tuesday, February 5, 2013

නොබෙල් සාහිත්‍ය සම්මාන දිනූ පළමු චීන ජාතිකයා : මෝ යැන්

අද මම කියන්න යන්නේ පසුගිය වසරේ නොබෙල් සාහිත්‍ය සම්මානය දිනූ මෝ යැන් ගැනයි. ඔහු තමයි නොබෙල් සාහිත්‍ය සම්මානයක් ලැබූ (චීනයේ වාසය කරන ) පළමු චීන ජාතිකයා. වසර 2000 දී ගඕ ෂිංජියැංග් (Gao Xingjian ) නමැති චීන ජාතිකයා නොබෙල් සාහිත්‍ය සම්මානයෙන් පිදුම් ලැබුවත් ඔහු චීනයේ ඉපිද ප්‍රංශයට සංක්‍රමණය වූ අයෙක්.

චීන සාහිත්‍යය ගැන ලෝකය පුරා ප්‍රචලිත ව තිබුණත්, මෑත කාලයේදී ලෝක වාසීන් චීන සාහිත්‍ය
ගැන උනන්දු වන්නට පටන් ගත්තේ මෝ යැන් නොබෙල් සාහිත්‍ය සම්මානයෙන් පිදුම් ලැබීමත් සමගයි.


                                       Mo Yan - Image From  Wikimedia Commons

මෝ යැන් කියන්නේ ඔහුගේ අන්වර්ථ නාමයයි. එහි තේරුම චීන බසින් "කතා නොකරන්න" (Don't speak) යන්නයි.ඔහුගේ සැබෑ නම තමයි ගුවෑන් මෝ (Guan Moye). ඔහු ඉපදුනේ 1955 වසරේ චීනයේ ෂැංඩොන්ග් (Shandong) ප්‍රදේශයේ ගාවොමී (Gaomi) කියන පිටිසර ගම්මානයේයි.

අද වන විට ඔහු ලෝක ප්‍රකට චරිතයක් වුනත්  ඔහුගේ ළමා කාලය නම් ඒ තරම් සුන්දර එකක් වුනේ නැහැ. ඔහුගේ මවත් පියාත් දෙදෙනාම කලේ ගොවිතැන. පවුලෙ අගහිඟකම් නිසාම මෝ යැන් ට වයස අවුරුදු 12ක් වෙද්දී ඔහුගේ පාසැල් ගමන නතර වුනා.

පුංචි කාලයේ සිටම ඔහුට පොත් කියවීමට දැඩි ඇල්මක් තිබුනා. පාසල් ගමන අතරමග නැවතුනත් ඔහුගේ පොත් කියවීමේ රුචිය නම් අඩු වුණේ නැහැ. ඇතැම් අවස්ථා වල ඔහුට පොත් මිලදී ගන්නට මුදල් නැති වුණා. ඒත් ඔහු සැළුණේ නැහැ. පොත් ගන්නට මුදල් නොමැති වූ විට, ඔහු ගමේ අයගේ කුඹුරු වල වැඩ කරලා ඒ වෙනවට ගාස්තුව ලෙස පොත් ගන්නට කුඹුරු හිමියන් එකඟ කරවා ගත්තා. පුලුවන් තරම් පොත් කියවලා අවසානයේ ඔහුට කියවන්නට පොතක් නොමැති වුණාම ඔහු චීන ශබ්ද කෝෂ පවා කියෙව්වා. ඔහු ශබ්ද කෝෂ කියවූ වාර ගණන කොතෙක් ද කියනවා නම් ඔහු ට ඒවායේ වැරදි පවා සොයා ගන්නට හැකි වුණා.

ඔහු තරුණ වියට එලඹුණු පසු 1976 දී ඔහු සුප්‍රකට චීන රතු හමුදාවට (People's Liberation Army) බැඳුනා. ඒ වන විටත් ඔහුගේ විනෝදාංශය වූයේ පොත් කියවීම. මේ කාලය තුල ඔහුට ලෝක ප්‍රකට ගත් කතුවරුන් වන ගේබ්‍රියෙල් ගාර්ෂියා මාකේස් සහ විලියම් ෆෝක්නර් වැන්නන් ගේ කෘති වල පරිවර්තන කියවීමට ලැබුනා. රතු හමුදාවේ ඉන්න කාලය අතරතුරදී ඔහුගේ මුල්ම කෘතිය වන "Falling Rain and Spring Night" එළිදැක්වුණා. ඒ 1981 වසරේ දී.

චීන හමුදවේ කලා පාසලෙන් ඔහු උපාධිය පවා ලබා ගත්තා .එමෙන් ම පසු කාලයක දී බෙයිජින්ග් විශ්ව විද්යාලයෙන් සාහතිය අංශයේ ශාස්ත්‍රපති උපාදියත් සම්පූර්ණ කර ගත්තා.

දැනට 57 වන වියේ පසුවන මෝ යැන් ගේ කතා බොහෝමයක් ගෙතී ඇත්තේ චීන ගැමි දිවිය සහ ජනකතා සමග ඉන්ද්‍රජාලික සිදුවීම් මුසු වීමෙනුයි. ඔහුගේ වඩාත්ම ජනප්‍රිය පොත තමයි "රතු සෝගම්" (Red Sorghum Clan). මෙම කෘතියේ කියවෙන්නෙ 1925 ත් 1976 ත් අතර තුර කාලයේ දී ෂැංඩොන්ග් ප්‍රදේශයේ ජීවත් වූ පවුලක පරම්පරා කිහිපයක් ගැනයි. එහි කතාපුවත සිනමාවට පවා නැගුණා. මෝ යැන් ගේ තවත් සුවිශේෂී කෘතීන් ලෙස 1988 දී ප්‍රකාශයට පත් වූ "The Garlic Ballards", 2010 දී පළ වූ "Change" දැක්විය හැකියි.

මෝ යැන් ට නොබෙල් ත්‍යාගය හිමි වීමත් සමගම ඔහුගේ කෘති වලට දැඩි ඉල්ලුමක් ඇතිවී තිබෙන්නා සේම ඔහුගේ කෘති ඉලෙක්ට්‍රොනික සංස්කරණ බවට හැරවීමට දුරකතන සහ අන්තර්ජාල සේවා සමාගම් රැසක් ඉදිරිපත් වී තිබෙනවා. එමෙන්ම ඔහුගේ කෘතීන් සිනමාවට එක් කිරීමට ලෝක ප්‍රකට චිත්‍රපට සමාගම් පවා කැමත්ත පළකොට අති බව අසන්නට ලැබුණා

Tuesday, January 8, 2013

නේපාලයේ ෂර්පාවරුන්ට "බුරා සහීම්" වුණු ශ්‍රීමත් එඩ්මන්ඩ් හිලරි

මෙම ජනවාරි 11 දිනට යෙදෙන සර් එඩ්මන්ඩ් හිලරි ගේ පස් වන ගුණ සමරුව  වෙනුවෙන් මේ ලිපිය ලියන්නට සිතුනා.

අපි හැමෝම දන්නවා සර් එඩ්මන්ඩ් හිලරි ලෝක ප්‍රසිද්ධ වුනේ ලොව උසම කන්ද වන හිමාලය අඩවියේ එවරස්ට් කඳු මුදුන මුල් වරට තරණය කිරීමෙන්. සර් හිලරි මේ හපන්කම කළේ 1953 වසරේ මැයි 29 වන දා, ටෙන්සිංග් නෝර්ගේ නැමති ෂර්පාවරයා සමගයි.


 
සර් හිලරි සහ ටෙන්සිංගේ මේ හපන්කම ගැන හැමෝම කතා කළත් සර් හිලරි වෙතින් ෂර්පාවරුන්ට සිදුවූ සේවාව, එනම් තමාට ලෝක වාර්තාවක් තැබීමට උදව් කළ කඩිසර, අතිදක්ෂ එහෙත් නොදියුණු ජන කොට්ටාසයකට ඔහුගේ "කළගුණ සැලකීම" ගැන කතා නොකරන තරම්. මගේ මේ ලිපියේ අරමුණ ඒ ගැන තොරතුරු බිඳක් ඉදිරිපත් කිරීමයි.
 
සර් හිලරි ගේ සිතේ ෂර්පා වැසියන් ගැන පැවතුනේ පුදුමාකාර ලෙංගතුකමක්. ඔහු තමන්ගේ දෑසින්ම දුටුවා ඔවුන්ට තිබුණු දුෂ්කරතා මොනවාද කියලා. ෂර්පාවරුන්ට හරියාකාර මංමාවත් තිබුනේ නැහැ. ඒ වගේම බොන්නට පිරිසිදු ජලය පවා තිබුනේ නැහැ. සර් හිලරි දැක්කා දිනපතාම ෂර්පා කාන්තාවන් වතුර ගෙනෙන්නට සැතපුම් ගණන් පයින් ඇවිද යන ආකාරය. ඔහු නිතරම සිතුවේ මේ ගැටලු විසඳන්නට ඔහුට කළ හැක්කේ කුමක් ද කියායි.
 
මේ වෙනුවෙන් ඔහුට කළ හැකි දේ කරන්නට ඔහු මුල් පියවර තැබුවේ හැටේ දශකය මුල දී "හිමාලයානු පදනම" (The Himalayan Trust) පිහිටුවීමෙන්. ඒ හරහා ඔහු ලොව පුරා රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන හා එක්වී ඔහු ම්ංමාවත් පිළිසකර කෙරෙව්වා. පානීය ජල පහසුකම් ඉදි කළා. එසේම ඔහුගේ මව් රට වුණු නවසීලන්තයේ ඔහුගේ මිතුරන් මෙන්ම ඇමරිකාව සහ කැනඩාව වැනි රටවල සුබ පතන්නන් ගෙන් මූල්‍ය සහ ද්‍රව්‍යමය උපකාර ලබා ගත්තා. මේ විදියට ඔහුට හැකි උපරිමයෙන් යටිතල පහසුකම් දියුණු කළා.
 
සර් හිලරි එයින් නැවතුනේ නැහැ. ෂර්පා ජාතික පාසල් යන වයසේ දරුවන් වෙනුවෙන් සුදුසු පාසලක් තිබුනේ නැති නිසා ඔහු තම මිතුරන් හරහා මුදල් සොයා ගෙන 1962 වසර අවසානය වන විට හිමල කඳු පාමුල කුම්ජුංග් (Khumjung School) යන ස්ථානයේ පාසලක් ඉදිකළා. ඔහුගේ එම ක්‍රියාව ෂර්පා දරුවන්ගේ නුවණ පෑදීමට ලොකු උපකාරයක් වුනා. ඔහු එතැනින් නොනැවතී මෙහි පාසලට එන ගුරුවරුන්ට තමන්ගේ වියදමින් දුෂ්කර සේවා දීමනාවක් පවා ගෙව්වා. මෙම පාසල් වලින් දක්ෂ සිසුන් තෝරාගෙන ඔවුන්ට උසස් අද්‍යාපන ශිෂ්‍යත්ව  සකස් කර දුන්නා.
 
 
Khumjung School - Nepal (Image taken from here)
 



එපමණක් නොවේ, සර් හිලරි ෂර්පා ජාතිකයන් ගේ සෞඛ්‍ය තත්වය උසස් කරන්නට 1966 දී කුන්ඩේ නගරයේ (Kunde) රෝහලක් ඉදි කළා. ඒ සඳහා නවීන පහසුකම් ලබාදුන්නා. ඔහුගේ නොපසුබට උතසාහයේ ප්‍රතිපලයක් විදියට ඇතම් බටහිර වෛද්‍යවරු පවා ස්වෙච්ඡාවෙන් මෙම රෝහලේ සේවයට ආවා. සර් හිලරි මෙම රෝහල මගින් ෂර්පාවරුන්ට සෞඛ්‍ය අධ්‍යාපනය ලබා දුන් අතරේ ම ප්‍රතිශක්තිකරණ වැඩසටහන් පවා ක්‍රියාත්මක කළා. ඒ සමගම ඇතැම් බෝවන රෝග යක්ෂයා විසින් ඇති කරන්නේ යයි සමාජයේ තිබුණු මිත්‍යා මත දුරු වුණා.

 
 
සර් හිලරිගේ මෙම සමාජ සේවා කටයුතු හේතුවෙන් ෂර්පා ජාතිකයන් අදත් ඔහු ට ගරු කරනවා. ඒ නිසාම ඔවුන් ඔහුව අමතන්නේ "බුරා සහීම්" (ලොකු මහත්තයා) යන නමින්. එමෙන්ම 2008 වසරේ ඔහු මෙලොව හැර ගිය ජනවාරි 11 වන දින ඔහුගේ මව් රට වුණු නවසීලන්තයේ ජනතාව පවා ජාතික කොඩිය අඩකුඹු කිරීමෙන් ඔහුට ගෞරවය පුද කළා.